Nieważność postępowania zachodzi:
Katalog podstaw nieważności ma charakter zamknięty i obejmuje tylko bezwzględne przesłanki procesowe. Tymczasem legitymacja procesowa jest pozytywną przesłanką jurysdykcyjną, podlegającą ocenie na podstawie przepisów prawa materialnego, zatem jej ewentualny brak skutkuje oddaleniem powództwa, a nie odrzuceniem pozwu (I ACa 1238/2001).
Rozpoznanie przez sąd sprawy o jednorazowe odszkodowanie z tytułu choroby zawodowej bez uprzedniego postępowania administracyjnego przewidzianeg jest dotknięte nieważnością (II UKN 271/2000).
Przed wydaniem przez organ rentowy decyzji w sprawie o świadczenie z ubezpieczenia społecznego droga sądowa jest niedopuszczalna. Jeżeli więc sąd powszechny rozpoznał sprawę na tym etapie, to z powodu czasowej niedopuszczalności drogi sądowej dochodzi do nieważności postępowania (II UKN 85/97).
Niedopuszczalne jest rozpoznanie sprawy i wydanie wyroku ustalającego wysokość podstawy wymiaru zasiłku, przesądzające o jego wysokości. Wyrok sądu powszechnego ustalający podstawę wymiaru zasiłku chorobowego dotknięty jest nieważnością, wydany został bowiem w sprawie, w której droga sądowa była niedopuszczalna (I PRN 12/91).
Brak należytego umocowania pełnomocnika poprzez udzielanie pełnomocnictwa osobie nie mającej wymaganych przez przepisy Kodeksu postępowania cywilnego kwalifikacji prawnych do bycia pełnomocnikiem strony, nie może być usunięty w drodze zatwierdzenia przez stronę czynności procesowych, dokonanych przez tę osobę, jako pełnomocnika (III AUa 912/2005).
Pozew skierowany przeciwko osobie nieżyjącej - podobnie jak pozew, w którym w ogóle nie wskazano pozwanego - nie powoduje wszczęcia postępowania sądowego oraz nie wywołuje skutków objętych zawisłością sporu, którą ustawa wiąże dopiero z doręczeniem pozwu (art. 192 kpc). Wobec powyższego, kontynuowanie procesu, nawet z udziałem spadkobiercy pozwanego, dotknięte było nieważnością postępowania, którą to przesłankę Sąd Apelacyjny bierze pod rozwagę z urzędu (I ACa 986/2004).
Postępowanie apelacyjne, w którym stroną był syndyk po wygaśnięciu jego funkcji na skutek umorzenia postępowania upadłościowego, jest nieważne (I CK 674/2004).
Występowanie w sprawie w charakterze pełnomocnika strony osoby, która nie może być pełnomocnikiem, oznacza brak należytego umocowania, co powoduje nieważność postępowania . Uchybienie to nie może być usunięte w drodze zatwierdzenia przez stronę czynności dokonanych przez tę osobę (III CZP 32/2004).
Śmierć osoby fizycznej w toku procesu stanowi przeszkodę w jego kontynuowaniu i tylko w takim przypadku, gdy przedmiotem procesu będą prawa lub obowiązki, które przechodzą na następców prawnych, musi nastąpić zawieszenie postępowania, a następnie jego kontynuacja z udziałem następców prawnych. Śmierć strony przed wszczęciem procesu nie jest podstawą zawieszenia postępowania, nie wywołują bowiem zawieszenia okoliczności istniejące już w chwili wszczęcia postępowania (I ACa 506/2002).
Stan utrzymywania się mandatu członka zarządu bez atrybutu sprawowania funkcji członka zarządu kończy się z momentem zakończenia zebrania wspólników (walnego zgromadzenia) zatwierdzającego sprawozdanie, bilans oraz rachunek zysków i strat za ostatni rok urzędowania (I CKN 1279/2000).
Informacja o ustanowieniu pełnomocnika nie wiąże sądu, jeżeli nie pochodzi od stron stosunku pełnomocnictwa (IV CKN 990/2000).
Nieważność postępowania zachodzi także wówczas, gdy sąd przed wydaniem wyroku nie został powiadomiony o śmierci strony (art. 379 pkt 2 kpc). Na podstawie art. 96 kpc wszystkie działania podjęte przez pełnomocnika po śmierci mandanta są bezprawne, z wyjątkiem czynności zmierzających do zawieszenia postępowania (II UKN 657/2000).
Postępowanie sądowe z udziałem osoby, która wprawdzie może być pełnomocnikiem ubezpieczonego , lecz nie przedłożyła pełnomocnictwa procesowego i nie została wezwana o jego przedłożenie, jest dotknięte nieważnością w rozumieniu (II UKN 666/99 ).
Nieważność postępowania zachodzi, gdy czynności procesowe zostały dokonane przez matkę w imieniu syna posiadającego zdolność do czynności procesowych, bez przedłożenia pełnomocnictwa (II UKN 432/99).
Jeżeli w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji Skarb Państwa reprezentowany był tylko przez część jednostek organizacyjnych, z których działalnością wiąże się dochodzone roszczenie, to pominięcie pozostałych jednostek nie może być podstawą do uznania nieważności postępowania z przyczyn wymienionych w art. 379 pkt 2 i 5 kpc (III CKN 1239/98).
W wypadku zbycia przez współwłaściciela osobie trzeciej udziału we współwłasności w trybie umowy bezwarunkowej, gdy pozostałym współwłaścicielom przysługiwało prawo pierwokupu, nie ma znaczenia okoliczność, że wcześniej zbywca informował uprawnionych o zamiarze sprzedaży swego udziału we współwłasności. W razie śmierci strony sąd z urzędu wydaje postanowienie o zawieszeniu postępowania. Niezawieszenie postępowania i przeprowadzenie rozprawy po śmierci strony powoduje, że zachodzi nieważność postępowania (III CKN 39/97).
Potwierdzenie przez stronę w sądzie apelacyjnym czynności procesowych dokonanych w toku dotychczasowego postępowania przez osobę, która nie mogła być pełnomocnikiem procesowym tejże strony wyłącza możliwość przyjęcia nieważności postępowania na tej podstawie, że pełnomocnik nie był należycie umocowany (III CZP 112/92).
Jeżeli sąd drugiej instancji, przekraczając granice apelacji, uchylił wyrok sądu pierwszej instancji także w części, w której jako niezaskarżony stał się prawomocny, to - rozpoznając sprawę ponownie na skutek apelacji - rozpoznaje ją także w zakresie w jakim poprzednio uchylił wyrok sądu pierwszej instancji w niezaskarżonej części (III CZP 85/2006).
Prawomocna decyzja organu rentowego nie ma przymiotu powagi rzeczy osądzonej w rozumieniu art. 366 kpc, nie może więc powodować nieważności postępowania sądowego (II UKN 79/2000).
Prawomocny wyrok oddalający powództwo o rentę uzupełniającą korzysta z powagi rzeczy osądzonej co do roszczeń przypadających za okresy nie objęte rozstrzygnięciem, jeżeli sąd orzekł o braku podstaw cywilnoprawnej odpowiedzialności pracodawcy (II UKN 121/99).
Tożsamość podstawy faktycznej i prawnej rozstrzygnięcia oraz identyczność stron w poprzednim procesie zakończonym prawomocnym wyrokiem (art. 366 kpc) prowadzi do nieważności postępowania w sprawie (art. 379 pkt 3 kpc), w której strony występują w odmiennych rolach procesowych (I PKN 266/98).
Jeśli powód - zamiast dochodzić jednym pozwem całego roszczenia materialnoprawnego, wynikającego z określonego stosunku prawnego - dochodzi tego roszczenia w częściach w kilku różnych pozwach, to sąd, który rozpoznaje tylko jedno z tych roszczeń, nie może uwzględnić zarzutu sprawy w toku. W każdym bowiem takim pozwie roszczenie procesowe jest zupełnie samoistne i różne od pozostałych (II PR 123/66).
Nieważność postępowania zachodzi w każdym wypadku, gdy skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa (III CZP 119/68).
W razie ogłoszenia wyroku przez sędziego, który nie brał udziału w jego wydaniu zachodzi nieważność postępowania (III CZP 160/2006).
Nieważność postępowania przewidziana w art. 379 pkt 6 kpc zachodzi także wtedy, gdy sąd rejonowy orzekł o odrzuceniu skargi o wznowienie postępowania wniesionej na podstawie art. 403 § 1 pkt 1 kpc w sprawie, w której sąd okręgowy oddalił apelację (III CZP 46/2006).
Zgodnie z art. 379 pkt 4 kpc nieważność postępowania z przyczyn określonych w tym przepisie nie odnosi się do sytuacji, gdy w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia, co do którego strona zgłosiła wniosek o wyłączenie z przyczyn określonych w art. 49 kpc, lecz wniosek ten został prawomocnie oddalony (IV CK 169/2005).
Sędzia, który brał udział w wydaniu postanowienia w przedmiocie odrzucenia pozwu, po jego uchyleniu nie jest wyłączony od merytorycznego rozpoznania sprawy (II PK 349/2004).
Nakaz rozpoznania sprawy w innym składzie obowiązuje również po uchyleniu przez sąd drugiej instancji postanowienia sądu pierwszej instancji odrzucającego pozew (art. 386 § 5 kpc w związku z art. 397 § 2 kpc) (V CK 474/2004 ).
Rozpoznanie sprawy z naruszeniem art. 50 § 3 kpc przez sędziego, co do którego następnie zapadło orzeczenie o jego wyłączeniu lub wniosek o wyłączenie oparty na art. 49 kpc nie został w ogóle rozpoznany, należy uznać za rozpoznanie sprawy przez sędziego wyłączonego z mocy ustawy (art. 379 pkt 4 kpc) ( ACa 1186/2003).
Uczestnictwo w składzie orzekającym sądu drugiej instancji sędziego, który poprzednio wydawał w rozpoznawanej sprawie wyrok w niższej instancji, z tym że nie wyrok objęty zaskarżeniem, nie prowadzi do nieważności postępowania (I CKN 1069/2000).
Nie zachodzi nieważność postępowania, gdy w sprawie z zakresu prawa pracy sąd pierwszej instancji, orzekając na skutek sprzeciwu, utrzymał w mocy wyrok zaoczny wydany w składzie sprzecznym z przepisami prawa (III ZP 27/2001).
Omyłkowe wymienienie w wyroku nazwisk sędziów może być sprostowane (art. 350 § 1 kpc) przez zastąpienie ich nazwiskami sędziów, przed którymi odbyła się rozprawa poprzedzająca bezpośrednio wydanie wyroku oraz którzy w rzeczywistości wydali i podpisali wyrok. W takiej sytuacji nie zachodzi nieważność postępowania (I PKN 476/99).
W razie uchylenia wyroku do rozpoznania w innym składzie, sędzia biorący udział w wydaniu uchylonego wyroku, nie może uczestniczyć w jakimkolwiek stadium ponownego rozpoznania sprawy, w tym w wydaniu postanowień nie kończących postępowania, które są wyłączone spod kontroli kasacyjnej (I PKN 268/98).
Podanie w sentencji wyroku nazwiska sędziego, który w rozpoznawaniu sprawy nie uczestniczył, nie może być uznane za oczywistą omyłkę lub niedokładność, uzasadniające sprostowanie wyroku (art. 350 kpc) (II UKN 313/97).
Orzekanie co do skargi o wznowienie postępowania przez tych samych sędziów, którzy wydali wyrok objęty tą skargą z naruszeniem art. 48 § 3 kpc powoduje nieważność postępowania (I PRN 81/95 ).
Nieważne jest postanowienie o umorzeniu postępowania w sprawie o alimenty wobec zawarcia ugody jeśli w składzie orzekającym uczestniczyła osoba nie będąca ławnikiem (II CRN 72/95).
Ogłoszenie wyroku przez sędziego bez którego udziału została przeprowadzona rozprawa stanowi naruszenie art. 323 kpc, co z kolei skutkuje nieważność postępowania (IV CR 219/77).
Pozbawienie możności obrony swych praw
Niedopuszczenie do udziału w rozprawie fachowego pełnomocnika jest pozbawieniem strony możliwości obrony swych praw i skutkuje nieważnością postępowania (I CSK 368/2006).
Pozbawienie strony możliwości obrony swych praw należy oceniać przez pryzmat konkretnych okoliczności sprawy, a nie jedynie z sytuacją całkowitego wyłączenia strony od udziału w sprawie. O nieważności postępowania decyduje waga uchybień procesowych, a nie skutki, które wynikają lub mogą z nich wynikać (I PK 117/2003).
Pozbawienie strony możności obrony jej praw w rozumieniu art. 379 pkt 5 kpc ma miejsce w sytuacji, gdy na skutek wadliwości procesowych sądu lub strony przeciwnej, strona nie mogła i faktycznie nie brała udziału w całym postępowaniu lub jego istotnej części (I CK 166/2002).
Pozbawienie strony możności obrony jej praw w rozumieniu art. 379 pkt 5 kpc ma miejsce w sytuacji, gdy na skutek wadliwości procesowych sądu lub strony przeciwnej, strona nie mogła i faktycznie nie brała udziału w całym postępowaniu lub jego istotnej części (I CK 166/2002).
Pozbawienie strony możności obrony swych praw polega na tym, że z powodu wadliwości procesowych sądu lub strony przeciwnej, będących skutkiem naruszenia konkretnych przepisów kodeksu postępowania cywilnego, których nie można było usunąć do wydania orzeczenia w danej instancji, strona nie mogła brać i nie brała udziału w postępowaniu lub jego istotnej części (V CKN 1057/2000).
O nieważności postępowania z powodu pozbawienia strony możności obrony swych praw można mówić tylko wówczas, gdy strona została pozbawiona uprawnień procesowych wskutek wadliwego postępowania sądu, a nie wtedy gdy strona na skutek własnego działania z uprawnień tych nie skorzystała (III CKN 461/99 ).
Nadzwyczajne wydarzenie wywołujące nieobecność strony na rozprawie apelacyjnej zobowiązuje sąd do odroczenia rozprawy tylko wtedy, gdy sąd zarządził jej osobistą obecność lub gdy związana jest ona z czynnościami, których nie może dokonać pełnomocnik strony (I PK 213/2002).
Wadliwa organizacja obiegu dokumentów w sądzie nie może obciążać strony, która we właściwym czasie usprawiedliwiła niestawiennictwo na rozprawie z powodu choroby i niemożność tę usprawiedliwiła zaświadczeniem lekarskim (I CKN 19/99).
Pominięcie w decyzji organu I instancji podstawy prawnej rozstrzygnięcia nie prowadzi do nieważności postępowania, polegającej na pozbawieniu strony możności obrony swych praw (I CKN 999/98).
Pominięcie wniosku dowodowego strony może uzasadniać kwestionowanie przez nią ustaleń sądu, nie jest natomiast pozbawieniem strony możności obrony swych praw i nie uzasadnia zarzutu nieważności postępowania (II UKN 121/2000).
Dla wykazania, że strona została pozbawiona możności obrony swych praw w sensie procesowym, niezbędne jest wskazanie, jakie przepisy procesowe zostały naruszone (III CRN 355/73).
W razie niedoręczenia pozwu pozwanemu, zawiśnięcie sporu następuje z chwilą wdania się pozwanego w spór. Nieważność postępowania może wynikać z niedoręczenia pozwu stronie pozwanej, jeżeli pozwany został pozbawiony przez to możności obrony swych praw (III PRN 23/66).
Odmowa uwzględnienia przez sąd wniosku strony o ustanowienie dla niej adwokata lub radcy prawnego, nie może być oceniana jako powodująca nieważność postępowania z powodu pozbawienia strony możliwości obrony swych praw (I CKN 787/2000).
Brak podstaw do sprostowania protokołu rozprawy w zakresie jej prawidłowego wywołania oznacza bezzasadność zarzutu pozbawienia strony obrony jej praw (I PKN 395/99).
Zawiadomienie sądu przez pełnomocnika o przyczynie nieobecności na rozprawie nie może być uznane za złożenie wniosku o odroczenie rozprawy, a tym samym przeprowadzenie rozprawy pod nieobecność pełnomocnika i wydanie po niej wyroku nie świadczy o pozbawieniu strony możliwości obrony (I PKN 236/98).
Pozbawienie strony możliwości obrony swych praw polega na tym, że z powodu wadliwości procesowych sądu lub strony przeciwnej, będących skutkiem naruszenia konkretnych przepisów kpc, których nie można było wskazać do wydania orzeczenia w danej instancji, strona nie mogła brać i nie brała udziału w postępowaniu lub jego istotnej części (III CKN 34/98).
Nie zachodzi nieważność postępowania polegająca na pozbawieniu strony ochrony swych praw w takiej sytuacji, gdy strona nie była prawidłowo zawiadomiona o rozprawie, na której sąd dopuścił dowód z uzupełniającej opinii biegłego, jeżeli na następnych rozprawach strona zarzucająca nieważność brała udział i mogła zgłosić swe zastrzeżenia do opinii (I CKN 283/97).
Niedoręczenie stronie odpisu pisma procesowego przeciwnika z reguły nie pozbawia strony możliwości obrony jej praw i nie powoduje nieważności postępowania z przyczyn określonych w art. 379 pkt 5 kpc (II CKN 463/2001 ).
Jeżeli niewysłanie stronie zawiadomienia o terminie rozprawy pod wskazany przez nią adres dla doręczeń pozbawiło ją możności obrony jej praw, to postępowanie dotknięte jest nieważnością (II UKN 102/97).
Ustanowienie kuratora z naruszeniem art. 144 kpc stanowi szczególny wypadek pozbawienia strony możliwości obrony swoich praw i w konsekwencji powoduje nieważność postępowania (I ACa 261/96 ). Rozpoznanie sprawy bez ustanowienia mimo wniosku powoda oraz istnienia przesłanek przewidzianych w art. 143 i 144 kpc, kuratora dla nie znanego z miejsca pobytu pozwanego, powoduje pozbawienie go możliwości obrony swych praw, co jest przyczyną nieważności postępowania (I PRN 33/94). Zarzut pozbawienia uczestnika możności obrony swych praw może wynikać z wyznaczenia kuratora w trybie art. 143 i art. 144 kpc mimo nieuprawdopodobnienia, że miejsce pobytu uczestnika postępowania jest nieznane (I CR 389/82).
Nieważność postępowania z powodu pozbawienia strony możności obrony jej praw zachodzi wówczas, gdy ze względu na uchybienia formalne - np. niezawiadomienie strony o rozprawie poprzedzającej wydanie wyroku albo rozpoznanie sprawy, wbrew przepisom prawa, na posiedzeniu niejawnym zamiast na rozprawie - strona została pozbawiona możności brania udziału w sprawie oraz zgłoszenia twierdzeń faktycznych i wniosków dowodowych. Pominięcie przez sąd wszystkich zgłoszonych przez stronę wniosków dowodowych może stanowić rażące uchybienie procesowe, które doprowadziło do niewyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności faktycznych i mogło mieć wpływ na wynik sprawy (II CR 331/74).
Przeprowadzenie rozprawy apelacyjnej, po której wydano wyrok, mimo że pełnomocnik strony złożył uzasadniony wniosek o odroczenie rozprawy, powoduje nieważność postępowania (art. 379 pkt 5 kpc), choćby o terminie rozprawy prawidłowo zawiadomiono stronę. Nie dochodzi jednak do naruszenia przepisów postępowania powodujących jego nieważność, gdy sąd drugiej instancji nie rozpatrzył wniosku o odroczenie rozprawy, ponieważ został on złożony w sposób i w czasie uniemożliwiającym jego dotarcie do składu orzekającego. Choroba pełnomocnika uzasadnia odroczenie rozprawy wówczas, gdy jest znaną sądowi przeszkodą, której nie można przezwyciężyć (I PKN 400/2001).
Jeżeli strona występująca w sprawie bez adwokata lub radcy prawnego, na skutek wadliwości procesowych sądu nie mogła uczestniczyć i nie uczestniczyła w rozprawie bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku, to zachodzą podstawy, by przyjąć, że strona ta została pozbawiona możności obrony swych praw (art. 379 pkt 5 kpc) (II CKN 822/2000 ).
Przeprowadzenie rozprawy apelacyjnej, po której wydany został wyrok, we wcześniejszym terminie niż oznaczony w zawiadomieniu skierowanym do strony, pozbawia ją możności obrony praw (art. 379 pkt 5 kpc) bez względu na to, czy udział strony w tej rozprawie mógł wywrzeć wpływ na wyrok sądu drugiej instancji (I PK 122/2005).
Przed wniesieniem apelacji prosimy zapoznać się z ofertą naszych usług zaprezentowaną tutaj.
MFLegal Kancelaria Radcy Prawnego zapewnia kompleksową obsługę prawną we wszystkich aspektach działalności prowadzonej przez naszych Partnerów. Zapewniamy doradztwo prawne w sprawach skarg kasacyjnych, apelacji, sprzeciwów od nakazów zapłaty, a także prawa medycznego spadkowego, rozwódów i odszkodowań.
 |
 |
 |
 |
