SPRAWY RODZINNE

Rozwód to instytucja, która pozwala rozwiązać małżeństwo za życia małżonków. Rozwód istniał już w czasach antycznych, następnie został rozpowszechniony za sprawą prawa rzymskiego. Jednak pod wpływem chrześcijaństwa praktycznie upadł z powodu objęcia tej instytucji sakramentem.

Kodeks rodzinny i opiekuńczy stara się chronić małżeństwo i rodzinę w wielu swoich przepisach między innymi poprzez ograniczenie prawa do rozwodu na skutek wprowadzenie podstaw ich dopuszczalności. Takie ograniczenie nie jest sprzeczne z prawem do ochrony życia prywatnego i rodzinnego, bowiem wynika z traktowania małżeństwa jako instytucji, a nie tylko jako umowy, której istnienie zależne jest wyłącznie od woli małżonków.

Rozkład pożycia można uznać za trwały wtedy, kiedy ocena oparta na doświadczeniu życiowym pozwala uznać, że wobec okoliczności konkretnej sprawy powrót małżonków do pożycia nie nastąpi. Na uwadze należy przy tym mieć indywidualne cechy charakteru małżonków.

Rozkład pożycia małżeńskiego jest trwały, gdy oparta na doświadczeniu życiowym ocena prowadzi do wniosku, że w okolicznościach sprawy powrót małżonków do wspólnego pożycia nie nastąpi. Zwykle ocena taka jest możliwa po upływie dłuższego czasu od rozejścia się małżonków, przy czym przesłanką pomocniczą ułatwiającą wyciągnięcie wniosku, że małżonkowie do siebie nie powrócą, jest porównanie okresu rozłączenia małżonków z czasem trwania ich małżeństwa. Doświadczenie bowiem uczy, że im pożycie małżeńskie trwa dłużej, tym większe prawdopodobieństwo, że ewentualne nieporozumienia między małżonkami nie doprowadzą do rozbicia małżeństwa.

Rozkład pożycia można uznać za trwały wtedy, kiedy ocena oparta na doświadczeniu życiowym pozwala uznać, że wobec okoliczności konkretnej sprawy powrót małżonków do pożycia nie nastąpi. Na uwadze należy przy tym mieć indywidualne cechy charakteru małżonków.

Państwo i społeczeństwo jest zainteresowane w utrzymaniu trwałości związku małżeńskiego, zwłaszcza gdy pochodzą z niego dzieci. Harmonijne i trwałe małżeństwo daje największe szanse prawidłowego wychowania potomstwa, rozwijania ich uzdolnień, kształtowania charakterów i przygotowania do pracy dla dobra społeczeństwa. Orzecznictwo sądowe ma możliwość wpływania na funkcjonowanie małżeństwa przy okazji rozpoznawania poszczególnych spraw.

Zasady współżycia społecznego są pojęciem pozostającym w nierozłącznym związku z całokształtem okoliczności danej sprawy i w takim całościowym ujęciu wyznaczają podstawy, granice i kierunki jej rozstrzygnięcia w wyjątkowych sytuacjach, które przepis ten ma na względzie. Dla zastosowania tego przepisu konieczna jest ocena całokształtu szczególnych okoliczności danego rozpatrywanego wypadku w ścisłym powiązaniu nadużycia prawa z konkretnym stanem faktycznym.

Orzeczenie rozwodu jest niedopuszczalne, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia. Jest to zasada rekryminacji. Stanowi to wyraz ujemnej oceny uzyskiwania korzyści z nagannego postępowania i środek realizacji motywacyjno-wychowawczej funkcji prawa w kierunku wystrzegania się nagannego postępowania skutkującego rozkładem pożycia małżeńskiego. Od zasady tej przewidziane są dwa wyjątki.

Orzekając rozwód sąd orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Jednakże na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy. Orzeczenie w wyroku rozwodowym, że żadna ze stron nie ponosi winy za rozkład pożycia małżeńskiego oznacza, że sąd uznał, iż nie można jej przypisać stronom albo w wymiarze obiektywnym, albo w subiektywnym.

Orzekając rozwód sąd orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Jednakże na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy. Orzeczenie w wyroku rozwodowym, że żadna ze stron nie ponosi winy za rozkład pożycia małżeńskiego oznacza, że sąd uznał, iż nie można jej przypisać stronom albo w wymiarze obiektywnym, albo w subiektywnym.

W wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków obowiązany jest do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy jednemu z rodziców ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka.

Jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku rozwodowym orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków. W wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka. Na zgodny wniosek stron sąd może w wyroku orzekającym rozwód orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe.

Na wniosek jednego z małżonków sąd może w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu.

W ciągu trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu małżonek rozwiedziony, który wskutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, może przez oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego  powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa.

Małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.

Obok zwykłego obowiązku alimentacyjnego między rozwiedzionymi małżonkami kodeks rodzinny i opiekuńczy zawiera uregulowanie tzw. rozszerzonego obowiązku pomocy materialnej pomiędzy takimi małżonkami.

Obowiązek alimentacyjny między rozwiedzionymi małżonkami wygasa we wszystkich przypadkach, w których ustaje obowiązek alimentacyjny między krewnymi, w szczególności w razie śmierci małżonka uprawnionego lub zobowiązanego.iu nie może być potraktowany jako dorozumiane oświadczenie woli przedłużenia obowiązku alimentacyjnego poza okres pięcioletni.

Postępowanie rozwodowe jest postępowaniem odrębnym i jest regulowane jako postępowanie w sprawach małżeńskich.